Nawożenie dolistne zbóż. Recepta na jakość

Jak maksymalnie wykorzystać potencjał plonotwórczy roślin uprawnych z uwzględ-nieniem uzyskania plonu wysokiej jakości? – to jedno z najczęściej zadawanych pytań podczas spotkań z producentami zbóż. Wysokie i dobrej jakości plony są wypadkową wielu czynników. Ze względu na powierzchnię, jaką zajmują zboża w strukturze naszych upraw, po¬staramy się na przykładzie tej rośliny odpowiedzieć na to pytanie.

Głównymi czynnikami mającymi wpływ na plon i jego jakość są: termin siewu, nawożenie, agrotechnika i dobór odmian, ochrona. Optymalnym terminem siewu dla zbóż ozimych w warunkach Polski jest 3. dekada wrze¬śnia, a w przypadku zbóż jarych 3. dekada marca do końca 1. dekady kwietnia. Opóźnienie terminu siewu skutkuje spadkiem plonowania nawet do 20 proc.

Jednak jednym z najważniejszych czynników plonotwórczych jest nawożenie. Przy ustala¬niu jego poziomu musimy zwrócić uwagę na: zasobność gleby w makro- i mikroelementy; pH gleby; bilans makro- i mikroelementów wnoszonych z nawozami doglebowymi a wynoszonych z plonem; wykorzystanie danego składnika nawozowego przez rośliny w roku zastosowania.
Postęp genetyczny i wprowadzanie do uprawy nowych odmian zbóż wymaga ciągłego doskonalenia sposobów nawożenia. Gatunki zbóż różnią się nie tylko pod względem ilościo¬wego zapotrzebowania na składniki odżywcze, w tym mikroelementy (najbardziej tolerancyj¬ne jest żyto), ale również wzajemnym ich stosunkiem. Wrażliwość poszczególnych gatunków zbóż na niedobór danego mikroelementu jest różna.

Pszenica jest jedną z najważniejszych roślin uprawy polowej. Obecnie ponad 70 proc. uprawy zbóż stanowi pszenica ozima bądź jara. Wszystkie odmiany tego zboża są bardzo wrażliwe na niedobór miedzi i manganu. (tab. 1)

MIEDŹ bierze udział w przemianach związków żelaza w roślinie, wpływa na rozwój i budowę anatomiczną wielu tkanek. Zwiększone niebezpieczeństwo zakłóceń w pobieraniu miedzi występu¬je: na glebach organicznych, w tym torfowych, na glebach lekkich, w wyniku stosowania wy¬sokich dawek azotu i fosforu, w przypadku przewapnowania gleby, podczas suchej i upalnej pogody.

MANGAN bierze udział w fotosyntezie, pobieraniu i asymilacji wielu składników pokar¬mowych, syntezie białek i witaminy C, działa jako regulator stężenia hormonów roślinnych. Zwiększenie niebezpieczeństwa braku manganu występuje: na glebach lżejszych, na glebach kwaśnych świeżo zwapnowanych, w okresie suszy, w wy¬niku niskiego nawożenia potasem.

Objawy niedoboru mikroelementów skutecznie likwidują dolistne opryski nawozami mikroelementowymi. W doświadczeniach polowych przeprowadzonych przez INS (obecnie INSCh) po zastosowaniu nawozów z grupy INSOL uzyskiwano znaczną zwyżkę plonów i poprawę jego jakości (tab. 2).

W innym doświadczeniu porównywano skuteczność nawozu wieloskładnikowego INSOL 3 i nawozów monomikroelementowych Cu i Mn istotnych dla wzrostu i rozwoju roślin zbożowych. Opryski wykonywane były 2 razy w sezonie (tab. 3).

Jeszcze lepsze efekty uzyskujemy stosując w okresie wegetacji opryski kilkoma nawozami o zróżnicowanych składach – stosując nawożenie czterema nawozami w 3 terminach uzyskano zwyżkę plonu o 17,8 proc. (tab. 4).

Mikroelementy spełniają w roślinie rolę biokatalizatorów, uczestniczą w przemianach en¬zymatycznych, są odpowiedzialne za przebieg podstawowych procesów życiowych fotosyn¬tezy, biosyntezy chlorofilu, oddychania, transpiracji i gospodarki wodnej. Regulują przemianę węglowodanów i białek. W technologii produkcji zbóż, szczególnie pszenicy, spełniają ważną rolę, podnoszą jakość podstawowych parametrów, jakimi są:
• gęstość ziarna w stanie zsypnym, gdzie ciężar właściwy świadczy o dorodności ziarna, czyli o masie 1 000 nasion; im wyższa gęstość, tym lepsza przydatność do przemiału, większa wydajność mąki
• zawartość popiołu, która świadczy o wartości przemiałowej ziarna
• zawartość białka
• gluten (mieszanina białek roślinnych gluteiny i gliadyny) – jego ilość powiązana jest z ilo¬ścią białka; ma
wpływ na właściwości wypiekowe mąki: objętość pieczywa (ilość glutenu) i elastyczność ciasta (jakość
glutenu); im wyższa ilość i lepsza jakość, tym lepszy surowiec do wypieku
• wskaźnik sedymentacji (oznaczany zamiast ilości i jakości glutenu) określa w przybliże¬niu wartość wypiekową
mąki (czyli jakość białek gluteiny i gliadyny).

W większości przypadków, ziarno tej samej odmiany pochodzące z różnych gospodarstw posiada skrajne wartości parametrów. Przy odpowiedniej uprawie i nawożeniu można uzy¬skać porównywalną i powtarzalną jakość ziarna. Zboża wykazują bardzo dużą wrażliwość na błędy popełniane w nawożeniu (nieodpowiednie dawki NPK, terminy stosowania, skład nawo¬zu, pomijanie nawożenia mikroelementowego, lekceważenie nawożenia dolistnego).

Zasoby naturalne mikroskładników w glebach są na ogół niewielkie i często nie wystarcza¬ją do pokrycia potrzeb rośliny. Rośliny uprawne, w tym również zboża, posiadają możliwość pobierania składników pokarmowych również przez liście. Tempo pobierania i stopień wyko¬rzystania składników pokarmowych w dokarmianiu dolistnym są dużo większe niż przy na¬wożeniu doglebowym. Dlatego też w przypadku niekorzystnych warunków atmosferycznych lub niedoboru składników pokarmowych dolistne nawożenie zbóż jest niezwykle skuteczne. Zabieg ten pozwala szybko usunąć niedobory danego składnika. Najlepsze efekty uzyskuje się dostarczając niezbędne składniki w tzw. fazach krytycznych.

Stosowane przedsiewnie dawki nawozów w ilościach zalecanych przez specjalistów nie zawsze pokrywają potrzeby pokarmowe roślin. Zjawisko to występuje przede wszystkim w czasie wiosennych chłodów i okresowych susz. Poza tym mikroelementy podane w formie nawozów doglebowych są wykorzystane w roku zastosowania tylko od 0,5 do 5 proc.

Instytut Nowych Syntez Chemicznych dzięki zastosowaniu specjalistycznej technologii i wykorzy¬staniu posiadanej bazy naukowo-badawczej produkuje koncentraty nawozowe INSOL. Stosowanie ich zgodnie z zaleceniami Instytutu gwarantuje:
• likwidację niedoborów składników pokarmowych
• zwiększenie odporności na niekorzystne warunki atmosferyczne
• zwiększenie efektywności zastosowanych nawozów doglebowych
• poprawienie wyrównania ziarna
• zwiększenie masy 1000 ziaren
• zwiększenie zawartości i poprawę jakości glutenu
• wzrost zawartości białka
• wzrosty plonów o 10–14 proc.

W celu racjonalizacji kosztów, nawożenie dolistne mikroelementami można połączyć z na¬wożeniem mocznikiem oraz siarczanem magnezu. Nawozy dolistne można także stosować łącznie ze środkami ochrony roślin zgodnie z zaleceniami Instytutu Ochrony Roślin.

Marek Skomra
Jakub Rogoziński

No comments yet.

Join the Conversation